Pontyfikalia biskupie w zbiorach klasztorów zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych

Kościół od samego początku swojego istnienia wykorzystywał różne dostępne sposoby, aby przekazywać prawdy Boże i zasady wiary. Czynił to w taki sposób, by dotarły one do ludzi każdego stanu. Do tego celu wykorzystywał także sztukę religijną, na początku pogańską, którą na różne sposoby „chrzcił”. Z upływem czasu Kościół wypracował swoje sposoby ukazywania prawd Objawionych, dzięki którym mogli poznawać je ludzie z wyższych sfer, ale także ci prości i niewykształceni. Chrześcijańska sztuka sakralna nie jest jedynie nośnikiem wartości i walorów estetycznych. Wpływając na piękno celebracji liturgicznych oddaje Najwyższemu Bogu chwałę, ludziom pomaga zbliżyć się do Boga i do siebie nawzajem. Wskazuje ona na wartości moralne, treści religijne i teologiczne, a zatem wypełnia funkcje liturgiczne, a Kościół może katechizować dzięki symbolom i ideą. Sztuka chrześcijańska bowiem od zawsze była i jest służebnicą teologii. Wszystkie budowle, sprzęty kościelne, paramenty liturgiczne, atrybuty i oznaki mają swoją symbolikę oraz interpretację teologiczną. Nie pojawiły się przypadkowo i bez celu. Tak też rzecz ma się i z pontyfikaliami biskupimi, którymi są, najprościej mówiąc, wszystkie rzeczy, jakich używa w swoim posługiwaniu biskup.

Pojęciem pontyfikalia określamy oznaki godności i atrybuty władzy biskupiej. Pośród nich wyróżniamy szaty liturgiczne i insygnia. Jeśli chodzi o szaty liturgiczne biskupie, to są takie same, jakich używa każdy prezbiter podczas celebracji liturgicznych. Są nimi: alba przepasana paskiem (cingulum), humerał, stuła i ornat. Insygnia biskupie lub raczej oznaki pontyfikalne to: pektorał, mitra, pierścień, pastorał oraz paliusz, jeżeli przysługuje wedle prawa danemu biskupowi. Istnieją jeszcze szaty stroju chórowego oraz te ubierane w życiu codziennym: sutanna, jedwabny fioletowy pas, rokieta, mucet, fioletowa piuska i biret, kapelusz, kapa wielka i czarny płaszcz. Do wymienionych pontyfikaliów zalicza się jeszcze herb biskupi, tron i czynności zarezerwowane biskupowi. W dawnych czasach do pontyfikaliów wliczano także dobra stołowe będące uposażeniem biskupa.

Pontyfikalia biskupie w zbiorach klasztorów Braci Mniejszych Konwentualnych, to temat niniejszego opracowania. Uzasadnionymi powodami podjęcia badań nad cennymi episkopaliami, jakie przechowują franciszkanie w swoich zbiorach, jest brak wielu konkretnych opracowań, badań oraz pominięcie wielu zabytkowych pontyfikaliów w wykazach i Katalogu zabytków sztuki. Niejednokrotnie przechowywane przez franciszkanów pontyfikalia mogą wskazywać na szczególne związki hierarchów kościelnych z klasztorami w Krakowie, Przemyślu, Kalwarii Pacławskiej, we Lwowie, w Łodzi – Łagiewnikach czy Niepokalanowie / Rafał M. Antoszczuk OFMConv